Η Παγκόσμια εβδομάδα εμβολιασμού 2021, έχει υψηλό ειδικό βάρος και ιδιαίτερη σημασία, καθώς η παγκόσμια κοινότητα διέρχεται τα διαδοχικά κύματα της πανδημίας SARS-CoV-2.
Η Παγκόσμια εβδομάδα εμβολιασμού 2021, έχει υψηλό ειδικό βάρος και ιδιαίτερη σημασία, καθώς η παγκόσμια κοινότητα διέρχεται τα διαδοχικά κύματα της πανδημίας SARS-CoV-2.
Η νικοτίνη, βασικό συστατικό των καπνικών προϊόντων, δεύτερη στη λίστα ταξινόμησης των εξαρτησιογόνων ουσιών μετά την ηρωίνη, είναι η αιτία που κρατά τον καπνιστή δέσμιο στη χρήση της.
Η χρήση κάθε είδους καπνικού προϊόντος, στα οποία περιλαμβάνονται και όλα τα νεότερα ηλεκτρονικά και θερμαινόμενα προϊόντα αποδέσμευσης νικοτίνης, οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια σε εθισμό και εξάρτηση. Αντίθετα με τις τρέχουσες ατεκμηρίωτες απόψεις που κατακλύζουν το διαδίκτυο, δεν υπάρχει ασφαλές επίπεδο καπνίσματος και δεν υπάρχει ασφαλές καπνικό προϊόν.
Κάθε χρόνο σε παγκόσμια κλίμακα περίπου 8.000.000 άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους από το κάπνισμα, από τους οποίους 1.200.000 από το παθητικό κάπνισμα, μεταξύ των οποίων οι 65.000 είναι παιδιά.
Καθώς πρόσφατα στη ζωή μας πρωταγωνιστούν όροι όπως επιδημία, πανδημία, δείκτες νοσηρότητας και θνητότητας, αντιλαμβανόμαστε ότι τα προαναφερθέντα μεγέθη περιγράφουν πρακτικά μια διαρκή επιδημία, προβλέψιμη, θεραπεύσιμη και δυνάμενη να προληφθεί. Επιδημία που διαδράμει σχεδόν ησύχως εδώ και δεκαετίες και με μόνη ουσιαστική διαφορά ότι δεν μεταδίδεται από άτομο σε άτομο, επομένως δεν διαταράσσει τον αδιάκοπο ρυθμό της σύγχρονης δυτικής, κυρίως, κοινωνίας και των συστημάτων της. Σε δεύτερη ανάγνωση όμως, η νοσηρότητα και η θνητότητα που προκαλούνται από το παθητικό κάπνισμα, την έκθεση στο κάπνισμα του συμπολίτη, συναδέλφου, γονέα, θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε πως διαθέτουν μια δυναμική μεταδοτικότητας από τον καπνιστή στον μη καπνιστή με όχημα τον καπνό.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας από το 2008 έχει ορίσει και ταξινομήσει το κάπνισμα ως χρόνια νόσο, την οποία επιπλέον και πολύ σωστά, χαρακτηρίζει ως τη μεγαλύτερη επιδημία όλων των εποχών.
Το κάπνισμα είναι συστηματική νόσος, καθώς οι επιπτώσεις του δεν περιορίζονται στο αυτονόητο, που είναι το αναπνευστικό σύστημα. Η μικροσωματιδιακή ρύπανση που προκαλεί εισέρχεται στην κυκλοφορία με αποτέλεσμα να βλάπτει ακόμη και απομακρυσμένα όργανα.
Ιδιαίτερης σημασίας η επίδρασή του σε εγκύους, έμβρυα, βρέφη και παιδιά, αλλά και στο περιβάλλον, καθώς η ρύπανση από γόπες, χημικά, φυτοφάρμακα και απόβλητα της καπνοβιομηχανίας αφήνουν το αρνητικό αποτύπωμά τους στα οικοσυστήματα και τον υδάτινο ορίζοντα.
Ιδιαίτερα σήμερα, στο περιβάλλον της πανδημίας COVID-19, o καπνιστής είναι ακόμα πιο ευάλωτος. Η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια και οι συν-νοσηρότητες που συχνά τη συνοδεύουν, κάνουν τον καπνιστή επιρρεπή στις λοιμώξεις γενικά, αλλά και στον SARS-CoV-2, ενώ επιπλέον αυξάνουν τον κίνδυνο για επιπλοκές και δυσμενή εξέλιξη της νόσου.
Η κλασσική κίνηση χέρι-στόμα των καπνιστών θεωρείται ότι διευκολύνει τη μεταφορά του ιού SARS-CoV-2 στις πύλες εισόδου(στόμα, μύτη), αυξάνοντας τον κίνδυνο μόλυνσης. Επιπλέον, η παραμονή στο σπίτι στο πλαίσιο των μέτρων προστασίας από την COVID-19, σε συνδυασμό με το άγχος που τη συνοδεύει, αυξάνουν τις πιθανότητες για παθητική έκθεση των ατόμων του οικογενειακού περιβάλλοντος.
Η διακοπή καπνίσματος αν και επίπονη, είναι μονόδρομος για τον καπνιστή, ο οποίος θα απολαύσει τα οφέλη της από την πρώτη κιόλας στιγμή, κερδίζοντας σε μείωση συμπτωμάτων και ευεξία όσο περισσότερο απομακρύνεται από το τελευταίο τσιγάρο.
Πολλοί καπνιστές «αναθέτουν» το κάπνισμα στο άγχος τους, ισχυριζόμενοι ότι τους ηρεμεί, επιχείρημα που επικαλούνται και αρκετοί έφηβοι. Η αλήθεια είναι πως πράγματι αισθάνονται κάποια ανακούφιση, όταν καπνίσουν, όχι λόγω μείωσης του άγχους, αλλά λόγω ύφεσης των στερητικών συμπτωμάτων που ικανοποιούνται από την επίδραση της νικοτίνης του τσιγάρου στον στερημένο εγκέφαλο.
Επειδή όμως κάλλιον το προλαμβάνειν ή το θεραπεύειν και καθώς η διακοπή του καπνίσματος αν και εφικτή εν τούτοις ενέχει δυσκολίες, είναι σημαντικό να λειτουργήσουμε προορατικά, να επενδύσουμε στην πρόληψη. Για το σκοπό αυτό πρέπει να αρχίσουμε νωρίς. Από την παιδική ηλικία, θωρακίζοντας τα μικρά παιδιά και τους εφήβους με γνώση, ενισχύοντας την αυτοεκτίμησή τους, διδάσκοντας τη δημιουργικότητα, τη θέση της φυσικής άσκησης στη ζωή τους, τη διαχείριση του άγχους. Προσφέροντάς τους μια σφαιρική παιδεία σε ακαδημαϊκό, κοινωνικό και προσωπικό επίπεδο, θα τα εφοδιάσουμε με όλα τα εργαλεία εκείνα που θα τους επιτρέψουν συνειδητά να στρέφονται σε υγιείς επιλογές. Να αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά και να επιλύουν προβλήματα και όχι να τα δημιουργούν.
Η πρωτοβουλία SMOKE FREE GREECE αυτό το έργο επιτελεί μέχρι σήμερα. Έχοντας αναπτύξει μεθοδολογία προληπτικής παρέμβασης για το κάπνισμα στη σχολική κοινότητα, βασισμένη σε θετικά μηνύματα, ελκυστικές εικόνες και ευχάριστη προσέγγιση, την οποία εφαρμόζει σε σχολεία της χώρας από το 2009, σχεδιάζει το μέλλον: «Η νέα γενιά έρχεται, το κάπνισμα φεύγει».
ΑΝΝΑ Σ. ΤΖΩΡΤΖΗ MD, FCCP
ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΟΣ
Η εμφάνιση πανδημίας εξαρτάται από ένα τυχαίο φυσικό γεγονός, που προκύπτει συγκυριακά, προϋποθέτοντας τη στενή επαφή τριών διαφορετικών ζωικών ειδών. Ο ιός του πρώτου ζωικού είδους, μολύνει το ενδιάμεσο είδος (ξενιστής). Στον οργανισμό του ξενιστή, ο αρχικός ιός ανασυγκροτείται γενετικά, αποκτώντας και γονίδια του ξενιστή, που συνήθως είναι ένα θηλαστικό, συχνά χοίρος. Αποτέλεσμα είναι η δημιουργία ενός εντελώς καινούριου, νεοεμφανιζόμενου ιού, που στην περίπτωση στενής επαφής με το τρίτο είδος, ένα άλλο θηλαστικό όπως ο άνθρωπος, το μολύνει. Στο βαθμό που πρόκειται για πρωτοεμφανιζόμενο ιό, το ανθρώπινο είδος δεν διαθέτει αντισώματα που είναι και το μέσο άμυνας, επομένως δεν υπάρχει ανοσία ( ατομική ή αγέλης), λόγος που εξηγεί το υψηλό δυναμικό του συγκεκριμένου ιού για πρόκληση πανδημίας.
Στην περίπτωσή μας, ο ιός της νυχτερίδας, ανασυγκροτήθηκε γενετικά στο σώμα ενός ενδιάμεσου ζώου, δημιουργώντας τον καινούριο ιό, SARS CoV-2, ο οποίος στη συνέχεια μόλυνε τον άνθρωπο στην υγρή αγορά της Wuhan στην Κίνα, περί τα τέλη του 2019, ακόμα όμως δεν γνωρίζουμε ποιο ζωικό είδος είχε τον ενδιάμεσο ρόλο του ξενιστή.
Αυτή βέβαια δεν είναι η πρώτη πανδημία που γνώρισε η ανθρωπότητα.
Στον 21ο αιώνα έχουμε ήδη μια πλούσια εμπειρία, με την πανδημία γρίπης (2009) και τις ακόμα πιο πρόσφατες πανδημίες SARS-CoV-1 (2003) και MERS (2012).
Παρά το ότι δεν υπάρχει κάποιο μοντέλο πρόβλεψης σχετικά με το πότε θα έρθει μια νέα πανδημία, υπάρχει εντούτοις σημαντική συσχέτιση με τον σύγχρονο τρόπο ζωής, υπό την έννοια ότι έχουμε δημιουργήσει τις κατάλληλες συνθήκες που κάνουν το τυχαίο φαινόμενο της δημιουργίας ενός πανδημικού ιού πολύ πιο πιθανό και συχνό, ενώ επιπλέον ευνοούν τη δυνατότητα ταχύτερης εξάπλωσής του: παγκοσμιοποίηση, καταστροφή περιβάλλοντος, εκτόπιση πολλών ζωικών ειδών από το φυσικό τους περιβάλλον, κλιματική αλλαγή, διείσδυση του ανθρώπου σε περιοχές που τον φέρνουν σε επαφή με νέα ζωικά είδη και μικροοργανισμούς που υπό άλλες συνθήκες δεν θα συναντούσε, εντατική γεωργία, εντατική κτηνοτροφία που ασκείται με ακραίες συνθήκες, καθώς και οι υγρές λεγόμενες αγορές, όπως εκείνη που είδαμε πρόσφατα στη Wuhan.
Η τρέχουσα πανδημία επομένως, κρούει ένα ακόμη καμπανάκι κινδύνου, προηγήθηκαν άλλα 3, στα οποία μάλλον κωφεύσαμε. Στο χέρι μας είναι, έστω και κάπως αργά, να το χρησιμοποιήσουμε σαν μάθημα στην πράξη, ώστε αφενός να ελέγξουμε πιο γρήγορα την εξάπλωση της νόσου (COVID-19) και αφ’ ετέρου να είμαστε σωστά προετοιμασμένοι, γνωρίζοντας εκ των προτέρων, πώς να συμπεριφερθούμε σωστά σε κάθε επόμενη επιδημία. Θυμίζω την περίπτωση της Σιγκαπούρης και του Hong-Kong, που με την εμπειρία της διαχείρισης του SARS-CoV-1, έδρασαν πολύ γρήγορα, υιοθετώντας νωρίς όλα τα ενδεικνυόμενα μέτρα ώστε κατάφεραν να ελέγξουν άμεσα την τρέχουσα πανδημία.
Μια πανδημία επιφέρει στο σύνολο της κοινωνίας, εκτός από το βαρύ υγειονομικό φορτίο της νοσηρότητας και απώλειας ζωής, πρόσθετη πολυεπίπεδη καταπόνηση. Ο πολίτης σήμερα, εν μέσω περιορισμού κυκλοφορίας και συναναστροφών, βάλλεται αδιάκοπα από την τρομολαγνεία κάποιων μέσων επικοινωνίας, τη μονότονη απαρίθμηση κρουσμάτων και θανάτων και την παραπληροφόρηση από μέσα κοινωνικής δικτύωσης, με αποτέλεσμα να καταλαμβάνεται από πρωτόγνωρο άγχος και ανασφάλεια, ανεξαρτήτως της ατομικής του υγείας και εκείνης του ευρύτερου περιβάλλοντός του. Η αναζήτηση αντικειμενικής πληροφορίας ανάγεται σε απαιτητικό αγώνα. Επιπλέον, καλείται καθημερινά να επεξεργαστεί τη συνεχή ροή ενός τεράστιου όγκου επιστημονικής πληροφορίας, με αντικρουόμενες ενίοτε απόψεις, καθώς για πρώτη φορά η εν τη γενέσει της ερευνητική δραστηριότητα φθάνει στη δημοσιότητα πρόωρα, πριν ακόμη διασφαλιστεί η επιστημονική της εγκυρότητα.
Παράλληλα η ίδια η νόσος, καινούρια για την ιατρική κοινότητα, αντιμετωπίζεται στην κλινική πράξη διαφορετικά, ανάλογα με την αποκτώμενη γνώση, ενώ ακόμη δεν είναι ακριβώς γνωστές όλες οι πτυχές της.
Η παγκόσμια κοινότητα βρίσκεται μπροστά σε ένα σύνθετο πρόβλημα του οποίου τα δεδομένα ανακαλύπτει στην πορεία. Για κάποιους η λύση φαντάζει μακρινή ή αδύνατη.
Όμως ακόμα και το μισοάδειο ποτήρι είναι μετά βεβαιότητος πάντοτε μισογεμάτο.
Εγκλωβισμένοι στα σπίτια μας, έχουμε την εντύπωση ότι όλα έχουν σταματήσει, όμως η αλήθεια είναι πως όλα κινούνται ταχύτατα. Ακόμα δεν έχουμε συνειδητοποιήσει ότι το μέλλον είναι ήδη εδώ, ίσως πιο γρήγορα από ότι θα ερχόταν χωρίς την πανδημία.
Ιστορικά, οι πανδημίες όπως και οι παγκόσμιοι πόλεμοι, λειτούργησαν πάντοτε καταλυτικά, ώστε εκτός από το αναμφίβολα τραγικό τους αποτύπωμα, αποτέλεσαν εφαλτήρια αλλαγών και εξώθησαν την ανθρωπότητα να υιοθετήσει πιο γρήγορα καινοτομίες.
Επανερχόμενη στο σήμερα, θυμίζω την ταχύτατη εφαρμογή της ψηφιακής τεχνολογίας σε όλες τις δραστηριότητές μας, που επιτρέπει εργασία, μάθημα και ηλεκτρονικές συναλλαγές από απόσταση, τις εφαρμογές Τεχνητής Νοημοσύνης σε διάφορα πεδία, καθώς και τα επιτεύγματα γενετικής και βιοτεχνολογίας που αποκωδικοποίησαν πολύ γρήγορα το γονιδίωμα του ιού και μας έδωσαν διαγνωστικά τεστ και δυνητικά εμβόλια σε χρόνο που πριν 10 μήνες θα έμοιαζε με φαιδρό ανέκδοτο. Θυμίζω επίσης την πρόσφατη αποστολή στον Άρη που επισκιάσθηκε από τα πανδημικά δεδομένα. Δεν είναι τυχαίο που η NASA ονόμασε το ρομπότ που έστειλε στον ΑΡΗ perseverance (επιμονή). Η λύση κάθε προβλήματος μαθηματικού ή άλλου, επιτυγχάνεται με ψυχραιμία, λογική, κατανόηση των δεδομένων και επιμονή.
Με αισιοδοξία λοιπόν, οπλισμένοι με υπομονή και εφαρμόζοντας όλοι μας σωστά τα προστατευτικά μέτρα, θα δώσουμε χρόνο στα συστήματα υγείας να λειτουργήσουν μέσα στο όριο των δυνατοτήτων τους χωρίς να καταρρεύσουν, στην πολιτεία να σχεδιάσει το περιβάλλον της οικονομικής ανάρρωσης και στη διεθνή ερευνητική κοινότητα να φθάσει στην πολυπόθητη λύση του εμβολίου και κυρίως στην εφαρμογή του. Μια σημαντική διαφορά της σημερινής πανδημίας από εκείνη του 1918, έγκειται ακριβώς στην προοπτική του εμβολίου έναντι του νέου κορωνοιού, που θα είναι διαθέσιμο στο άμεσο μέλλον. Ο εμβολιασμός είναι αναμφισβήτητα η αποτελεσματικότερη, ασφαλέστερη και οικονομικότερη μέθοδος πρόληψης. Η ενημέρωση με τεκμηριωμένα επιστημονικά δεδομένα από έγκυρους φορείς εγγυάται προστασία από τη συνομωσιολογία, τη διστακτικότητα και τον σκεπτικισμό που καλλιεργούνται για τα εμβόλια από πηγές αμφιβόλου αξιοπιστίας. Στο σημείο αυτό αξίζει να τονίσω πόσο ιδιαίτερα σημαντικό είναι να συνεχίσουμε κανονικά τους τακτικούς εμβολιασμούς παιδιών και εφήβων και εν μέσω πανδημίας, ώστε να διατηρήσουμε τα οφέλη που απέδωσαν δεκαετίες εφαρμογής εμβολιαστικών προγραμμάτων.
Η Δημόσια Υγεία είναι αγαθό που κάθε νοήμων άνθρωπος και αναπτυγμένη κοινωνία θα πρέπει όχι μόνο να διαφυλάξει αλλά και να αναβαθμίσει, καθώς η υγεία είναι προϋπόθεση ευημερίας, προόδου, κοινωνικής και ατομικής ευεξίας. Η υιοθέτηση της μάσκας, των κοινωνικών αποστάσεων, της ατομικής υγιεινής και στη συνέχεια του εμβολιασμού, είναι συμπεριφορά υψηλής υπευθυνότητας, που υποδεικνύει αντίληψη του ειδικού βάρους των περιστάσεων και αποδίδει τον σεβασμό που αρμόζει στο ιατρο-νοσηλευτικό προσωπικό και όλους εκείνους που αγωνίζονται να εξοικονομήσουν μία ακόμη νοσηλευτική κλίνη για κάποιον από εμάς και όχι αν και πως θα διασκεδάσουν στο ρεβεγιόν των εορτών.
ΑΝΝΑ Σ. ΤΖΩΡΤΖΗ MD, FCCP
ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΟΣ