Η νικοτίνη, βασικό συστατικό των καπνικών προϊόντων, δεύτερη στη λίστα ταξινόμησης των εξαρτησιογόνων ουσιών μετά την ηρωίνη, είναι η αιτία που κρατά τον καπνιστή δέσμιο στη χρήση της.
Η χρήση κάθε είδους καπνικού προϊόντος, στα οποία περιλαμβάνονται και όλα τα νεότερα ηλεκτρονικά και θερμαινόμενα προϊόντα αποδέσμευσης νικοτίνης, οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια σε εθισμό και εξάρτηση. Αντίθετα με τις τρέχουσες ατεκμηρίωτες απόψεις που κατακλύζουν το διαδίκτυο, δεν υπάρχει ασφαλές επίπεδο καπνίσματος και δεν υπάρχει ασφαλές καπνικό προϊόν.
Κάθε χρόνο σε παγκόσμια κλίμακα περίπου 8.000.000 άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους από το κάπνισμα, από τους οποίους 1.200.000 από το παθητικό κάπνισμα, μεταξύ των οποίων οι 65.000 είναι παιδιά.
Καθώς πρόσφατα στη ζωή μας πρωταγωνιστούν όροι όπως επιδημία, πανδημία, δείκτες νοσηρότητας και θνητότητας, αντιλαμβανόμαστε ότι τα προαναφερθέντα μεγέθη περιγράφουν πρακτικά μια διαρκή επιδημία, προβλέψιμη, θεραπεύσιμη και δυνάμενη να προληφθεί. Επιδημία που διαδράμει σχεδόν ησύχως εδώ και δεκαετίες και με μόνη ουσιαστική διαφορά ότι δεν μεταδίδεται από άτομο σε άτομο, επομένως δεν διαταράσσει τον αδιάκοπο ρυθμό της σύγχρονης δυτικής, κυρίως, κοινωνίας και των συστημάτων της. Σε δεύτερη ανάγνωση όμως, η νοσηρότητα και η θνητότητα που προκαλούνται από το παθητικό κάπνισμα, την έκθεση στο κάπνισμα του συμπολίτη, συναδέλφου, γονέα, θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε πως διαθέτουν μια δυναμική μεταδοτικότητας από τον καπνιστή στον μη καπνιστή με όχημα τον καπνό.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας από το 2008 έχει ορίσει και ταξινομήσει το κάπνισμα ως χρόνια νόσο, την οποία επιπλέον και πολύ σωστά, χαρακτηρίζει ως τη μεγαλύτερη επιδημία όλων των εποχών.
Το κάπνισμα είναι συστηματική νόσος, καθώς οι επιπτώσεις του δεν περιορίζονται στο αυτονόητο, που είναι το αναπνευστικό σύστημα. Η μικροσωματιδιακή ρύπανση που προκαλεί εισέρχεται στην κυκλοφορία με αποτέλεσμα να βλάπτει ακόμη και απομακρυσμένα όργανα.
Ιδιαίτερης σημασίας η επίδρασή του σε εγκύους, έμβρυα, βρέφη και παιδιά, αλλά και στο περιβάλλον, καθώς η ρύπανση από γόπες, χημικά, φυτοφάρμακα και απόβλητα της καπνοβιομηχανίας αφήνουν το αρνητικό αποτύπωμά τους στα οικοσυστήματα και τον υδάτινο ορίζοντα.
Ιδιαίτερα σήμερα, στο περιβάλλον της πανδημίας COVID-19, o καπνιστής είναι ακόμα πιο ευάλωτος. Η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια και οι συν-νοσηρότητες που συχνά τη συνοδεύουν, κάνουν τον καπνιστή επιρρεπή στις λοιμώξεις γενικά, αλλά και στον SARS-CoV-2, ενώ επιπλέον αυξάνουν τον κίνδυνο για επιπλοκές και δυσμενή εξέλιξη της νόσου.
Η κλασσική κίνηση χέρι-στόμα των καπνιστών θεωρείται ότι διευκολύνει τη μεταφορά του ιού SARS-CoV-2 στις πύλες εισόδου(στόμα, μύτη), αυξάνοντας τον κίνδυνο μόλυνσης. Επιπλέον, η παραμονή στο σπίτι στο πλαίσιο των μέτρων προστασίας από την COVID-19, σε συνδυασμό με το άγχος που τη συνοδεύει, αυξάνουν τις πιθανότητες για παθητική έκθεση των ατόμων του οικογενειακού περιβάλλοντος.
Η διακοπή καπνίσματος αν και επίπονη, είναι μονόδρομος για τον καπνιστή, ο οποίος θα απολαύσει τα οφέλη της από την πρώτη κιόλας στιγμή, κερδίζοντας σε μείωση συμπτωμάτων και ευεξία όσο περισσότερο απομακρύνεται από το τελευταίο τσιγάρο.
Πολλοί καπνιστές «αναθέτουν» το κάπνισμα στο άγχος τους, ισχυριζόμενοι ότι τους ηρεμεί, επιχείρημα που επικαλούνται και αρκετοί έφηβοι. Η αλήθεια είναι πως πράγματι αισθάνονται κάποια ανακούφιση, όταν καπνίσουν, όχι λόγω μείωσης του άγχους, αλλά λόγω ύφεσης των στερητικών συμπτωμάτων που ικανοποιούνται από την επίδραση της νικοτίνης του τσιγάρου στον στερημένο εγκέφαλο.
Επειδή όμως κάλλιον το προλαμβάνειν ή το θεραπεύειν και καθώς η διακοπή του καπνίσματος αν και εφικτή εν τούτοις ενέχει δυσκολίες, είναι σημαντικό να λειτουργήσουμε προορατικά, να επενδύσουμε στην πρόληψη. Για το σκοπό αυτό πρέπει να αρχίσουμε νωρίς. Από την παιδική ηλικία, θωρακίζοντας τα μικρά παιδιά και τους εφήβους με γνώση, ενισχύοντας την αυτοεκτίμησή τους, διδάσκοντας τη δημιουργικότητα, τη θέση της φυσικής άσκησης στη ζωή τους, τη διαχείριση του άγχους. Προσφέροντάς τους μια σφαιρική παιδεία σε ακαδημαϊκό, κοινωνικό και προσωπικό επίπεδο, θα τα εφοδιάσουμε με όλα τα εργαλεία εκείνα που θα τους επιτρέψουν συνειδητά να στρέφονται σε υγιείς επιλογές. Να αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά και να επιλύουν προβλήματα και όχι να τα δημιουργούν.
Η πρωτοβουλία SMOKE FREE GREECE αυτό το έργο επιτελεί μέχρι σήμερα. Έχοντας αναπτύξει μεθοδολογία προληπτικής παρέμβασης για το κάπνισμα στη σχολική κοινότητα, βασισμένη σε θετικά μηνύματα, ελκυστικές εικόνες και ευχάριστη προσέγγιση, την οποία εφαρμόζει σε σχολεία της χώρας από το 2009, σχεδιάζει το μέλλον: «Η νέα γενιά έρχεται, το κάπνισμα φεύγει».
ΑΝΝΑ Σ. ΤΖΩΡΤΖΗ MD, FCCP
ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΟΣ